Merhaba, sevgili okurlar. İş ve sosyal güvenlik hukuku alanında uzun soluklu olacağını temenni ettiğim bir yolculuğun ilk yazısını kaleme aldım. İlk yazımın konusu, elbette, sosyal güvenliğin en güncel konusu olan EYT.

Emeklilikte yaşa takılanlar, yani EYT; geçmişte yapılan yasa değişikliği ile emeklilik şartlarında daha önce bulunmayan yaş şartının getirilmesi ile ortaya çıkmıştır. 1999 yılında yapılan yasa değişikliği ile sigortalıların emekli olabilmeleri için “kademeli prim günü ve/veya yaş” şartı getirilmiştir. Böylece, sigortalıların, sisteme dahil oldukları anda bulunmayan şartlar getirilerek emekli olmaları zorlaştırılmıştır.

EYT probleminin çözülmesi konusunda toplumsal bir mutabakat sağlanmış ve 7438 sayılı Kanun ile EYT sorunu kısmen çözülmüştür. Peki, yapılan son değişiklikler sonrasında kimler hangi şartlarda EYT düzenlemesinden yararlanabilecektir?

Ayrıntılara geçmeden önce genel olarak aşağıdaki şartları taşıyan kişilerin EYT düzenlemesinden yararlanarak emekli olabileceklerini belirtelim:

•  08.09.1999 öncesi sigortalı olan
•  SSKlı Kadınlarda 20 yıl ve erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresini dolduranlar
•  SSKlılar için 5.000-5.975 gün olan kademeli prim gününü; Bağkurlular ve Emekli Sandığı üyeleri (memurlar) için 9.000 prim günü tamamlayanlar

Konunun oldukça ayrıntılı olması nedeniyle konuyu birkaç yazıda a

Birinci Koşul: 08.09.1999 öncesi sigortalı olmak

EYT’den yararlanabilmenin birincili koşulu, SSK, Bağkur ya da Emekli Sandığı kapsamında 08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olmaktır.

Çıraklık/staj girişi sigortalılık başlangıç tarihi olarak kabul edilmez.

SSK açısından sigortalılık başlangıcı konusunda bazı hususlara dikkat çekmekte yarar var. Öncelikle, emeklilik için sigorta başlangıcı, uzun vadeli sigorta kolları bakımından ilk kez sigortalı olma tarihidir. Bu nedenle, çıraklık/staj girişi EYT’den yararlanma hakkı tanımaz. Örneğin; çıraklık/staj çalışmasını 1992 yılında yapan kişinin ilk kez uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışması 2000 yılında olursa bu kişi EYT düzenlenmesinden faydalanamaz.

18 yaşından önceki sigortalılık başlangıcı olanlar da EYT’den yararlanılabilir.

İlk kez sigortalı olduğu tarihte henüz 18 yaşını tamamlamamış kişiler de EYT’den yararlanabilir. Örneğin, 01.06.1998 tarihinde henüz 16 yaşında iken bir işyerinde çalışmış ve sigorta girişi yapılan kişi EYT kapsamında olur. Ancak, 18 yaşından önceki süreler, diğer bir emeklilik şartı olan “sigortalılık süresi”ne eklenmez. Sigortalılık süresi şişinin 18 yaşını doldurduğu tarihten itibaren işlemeye başlar.

Bazı durumlarda sigortalılık başlangıç tarihi geriye çekilebilir.

Sigortalılar, iki ayrı yolu takip edilerek sigortalılık başlangıç tarihlerini geri çekilebilirler. Bunlardan ilki borçlanmadır. Sigortalılık başlangıç tarihinden önceki sürelerin borçlanılması halinde, bu süreler borçlanılan gün kadar sigortalılık başlangıç tarihini geri çeker. Sigortalılar, askerlik borçlanması, fahri hekimlik süreleri, stajyer avukatlık süreleri, doktora ve tıpta uzmanlık öğrenim süreleri ve doğum borçlanması ile sigorta başlangıç tarihini geriye çekebilir.

Sigortalılık başlangıcından önce yapılan askerlik günleri borçlanılırsa sigortalılık başlangıç tarihi geri çekilebilir.

Örneğin, ilk kez 01.03.2001 tarihinde sigortalı olan ve 1992-1993 yılları arasında 18 ay askerlik görevini ifa eden sigortalı, askerlikte geçen süreleri borçlanarak sigorta girişini 01.09.1999 tarihine çekebilir ve böylece EYT düzenlemesinden yararlanabilir.

Bağkur sigortalıları için sigortalı başlangıç tarihinden önce ifa edilen askerlik süresinin borçlanılması, sigortalılık başlangıç tarihini geriye götürür. Bu konuda yukarıda SSK sigortalıları için yapılan açıklamalar geçerlidir.

Emekli sandığı üyeleri (memurlar) askerlik borçlanması ile sigortalılık başlangıç tarihini geriye çekemezler.

Ancak Emekli Sandığı üyeleri yani memurlar için askerlik borçlanması sigortalılık başlangıç tarihini geriye götürmez. Memurlar için askerlik nedeniyle borçlanılan süreler, 5434 sayılı Kanun’un geçici 205. Maddesi kapsamında hizmet sürelerine eklenir ve emeklilik şartları böylece belirlenebilir.

Çıraklık/staj sigorta girişinden sonraki süreler için doğum borçlanması sigortalılık başlangıç tarihi geri çekilebilir.

Kadın sigortalılar, ilk kez sigortalı olunan tarihten sonraki tarihler için doğum borçlanması yapabilir. Bu nedenle sigortalılık başlangıcı, çıraklık/staj gibi sadece kısa vadeli sigorta kolları uygulanan çalışmalarına dayanan kadınlar, doğum borçlanması yoluyla sigorta başlangıç tarihlerini geri çekebilirler.

Örneğin; 01.03.1992 tarihinde çırak olarak sigorta girişi yapılan kadın sigortalının, daha sonra 01.09.2005 tarihinde işyerinde uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak çalıştığını ve 1994-1998 ve 2002 yıllarında 3 doğum yaptığını varsayalım. Bu durumda sigortalı kadın, 3 çocuğu için -diğer şartları taşıması şartıyla- toplam 6 yıl borçlanma hakkına sahiptir. Bu borçlanma ile 01.09.2005 olan sigorta başlangıç tarihi; 01.09.1999’a çekilebilir ve EYT düzenlemesinden yararlanabilir.

Bir sonraki yazımda 08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olma koşulunu açıklamaya devam edeceğim.

Bundan sonraki yazılarımda, iş ve sosyal güvenlik hukuku ile ilgili sorularınızı da cevaplandıracağım. Sorularınızı, [email protected] adresine gönderebilirsiniz.